-
1 decerno
dē-cerno, crēvi, crētum, 3 (the syncop. forms decreram, etc., decrerim, etc., decresse are freq. in Cicero and Liv., also Plaut. Curc. 5, 3, 25; Ter. Hec. 1, 2, 73; 2, 1, 15, but not in Caes., where is only decreverat, B. G. 4, 17; 5, 5 fin.; 5, 53, 2), v. a. and n.I.(acc. to cerno, no. II. 3.) To decide, determine any thing disputed or doubtful. For syn. cf.: scisco, jubeo, statuo, constituo, dico, sancio, consilium capio, destino, obstino, definio, determino.A.Prop., of a judge, magistrate, etc., to pronounce a decision respecting something; to decide, judge, determine, decree; to vote for any thing (very freq. and class.).—Const. with acc., with acc. et inf., a relat. clause, with de, or absol.:2.alias (Verres praetor) revocabat eos, inter quos jam decreverat decretumque mutabat, alias, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 46:si quod est admissum facinus, si caedes facta, idem (Druides) decernunt,
Caes. B. G. 6, 13, 5:consules de consilii sententia decreverunt secundum Buthrotios,
Cic. Att. 16, 16, C, § 11: decernere vindicias secundum servitutem, in favor of slavery, i. e. restore the slave to his master, Liv. 3, 47, 5; cf. Caes. B. C. 1, 5, 4:cum senatus triumphum Africano decerneret,
id. Fin. 4, 9, 22; cf.of a single senator: non decrevi solum, sed etiam ut vos decerneretis laboravi,
id. Prov. Cons. 11, 28;so supplicationem decernere,
id. Fam. 15, 4, 11;so also: Crassus tres legatos decernit,
id. ib. 1, 1, 3:D. Junius silanus supplicium sumendum decreverat,
Sall. C. 50, 4:quando id bellum senatus decrevisset, quando id bellum populus R. jussisset?
Liv. 41, 7; 42, 36; id. 5, 36; id. 26, 2:id quod senatus me auctore decrevit,
Cic. Phil. 6, 1, 1; Caes. B. C. 1, 2, 2:qui ordo decrevit invitus,
on compulsion, Cic. Phil. 1, 6, 13:Ligures ambobus consulibus decernuntur,
id. Liv. 42, 10; cf.:provinciam desponsam non decretam habere,
Cic. Prov. Cons. 15 (v. the whole passage in connection):provinciae privatis decernuntur,
Caes. B. C. 1, 6, 4 et saep.:ex annuo sumptu, qui mihi decretus esset,
Cic. Att. 7, 1, 6 et saep.:mea virtute atque diligentia perditorum hominum patefactam esse conjurationem decrevistis,
id. Cat. 4, 3: cum pontifices decressent ita;SI, etc.,
id. Att. 4, 2, 3:senatus decrevit populusque jussit, ut, etc.,
id. Verr. 2, 2, 67: in jure dicundo, ita decrevit, ut, etc., Suet. Galb. 7; cf.of individuals: Hortensii et mea et Luculli sententia... tibi decernit, ut regem reducas, etc.,
Cic. Fam. 1, 1, 3.— Impers.:in parricidas rei publicae decretum esse,
Sall. Cat. 51, 25.—Esp. of the emperor, to determine the law by deciding a case:quodcumque imperator cognoscens decrevit, legem esse constat,
Dig. 1, 4, 1, § 1; Just. Inst. 1, 2, 6.Transf., beyond the judicial sphere, to decide, determine, judge: qui nequeas nostrorum uter sit Amphitruo decernere, Plaut. fragm. ap. Non. 285, 26:B.rem dubiam decrevit vox opportune emissa,
Liv. 5, 55; cf.:primus clamor atque impetus rem decrevit,
id. 25, 41; Plin. 17, 27, 46, § 258:de his Catonis praecepta decernent,
id. 17, 22, 35, § 190:duo talenta pro re nostra ego esse decrevi satis,
Ter. Heaut. 5, 1, 67; id. Hec. 4, 1, 27:quam decrerim me non posse diutius habere,
id. ib. 1, 2, 73:in quo omnia mea posita esse decrevi,
Cic. Fam. 2, 6, 3; id. Att. 3, 15, 7:illum decrerunt dignum, suos cui liberos committerent,
Ter. Hec. 2, 1, 15:in ejus controversiis quid decernas, non a te peto,
Cic. Fam. 13, 59: aliquem decernere hostem, to proclaim one an enemy by a formal decree, id. Phil. 11, 7, 16.— Absol.:nequeo satis decernere,
Ter. Ad. 4, 2, 5.Milit., to decide by combat; hence (like cernere and certare), in gen., to fight, combat, contend:2.castra castris conferamus, et Samnis Romanusne imperio Italiam regant, decernamus,
Liv. 8, 23, 9; id. 1, 23, 9:in ipso illo gladiatorio vitae certamine, quod ferro decernitur,
Cic. de Or. 2, 78, 317:proelium,
id. Fam. 10, 10:pugnam,
Liv. 28, 14; cf. id. ib. 33: de bello decernere, Auct. B. Hisp. 5 fin. Oud. N. cr.:ne armis decernatur,
Cic. Att. 7, 3, 5; cf.:ferro ancipiti decernunt,
Verg. A. 7, 525:and armis, ferro,
id. ib. 11, 218; 12, 282; 695 (cf. et cernere ferro, id. ib. 709):cursibus et crudo caestu,
id. G. 3, 20:cornibus inter se,
id. ib. 218:lapidibus et subselliorum fragminibus,
Suet. Ner. 26 et saep.:contra magnam vim hostium, artificio magis quam viribus, Auct. B. Afr. 14: acie,
Liv. 2, 14; Nep. Milt. 4, 4:proelio cum proditore,
Just. 13, 8, 4:classe decreturi,
Nep. Hann. 10, 4:integriore exercitu,
id. Eum. 9 fin.—Absol.:decernendi potestatem Pompeio fecit,
Caes. B. C. 3, 41; cf. Liv. 21, 41.Transf., beyond the milit. sphere:II.decernite criminibus, mox ferro decreturi,
Liv. 40, 8 fin. —So of a judicial contest:uno judicio de fortunis omnibus decernit,
Cic. Quint. 2, 6; cf. Quint. 10, 1, 29;and qui judicio decernent,
id. 12, 7, 5:de salute reipublicae,
Cic. Att. 8, 5, 2:pro mea omni fama fortunisque,
id. de Or. 2, 49:utinam meo solum capite decernerem,
id. Att. 10, 9; Caes. B. C. 1, 35, 3.With reference to one's own acts, to decide, determine on doing something; to determine, resolve on something (freq. in all periods and styles).—Constr., with inf. and with acc. and inf.:A.si tu fluctus e gurgite tollere decreris, Lucil. ap. Rufin. § 26 (p. 238 ed. Frotsch.): quicquid peperisset decreverunt tollere,
Ter. Andr. 1, 3, 14:Caesar his de causis Rhenum transire decreverat,
Caes. B. G. 4, 17 et saep.:eos me decretum est persequi mores patris,
Plaut. Asin. 1, 1, 58; id. Stich. 1, 3, 65; Ter. Heaut. 3, 1, 56; cf.:certum atque decretum est non dare signum,
Liv. 2, 45:reliquam aetatem a republica procul habendam decrevi,
Sall. C. 4. With ut and subjunct.:hic decernit ut miser sit,
Cic. Tusc. 3, 27, 65.—With accus.:quicquam decernere,
id. ib. —Hence, dē-crētum, i, n.(Acc. to no. I. A.) A decree, decision, ordinance of any political or judicial body (for syn. cf.:B.scitum, edictum, consilium, jus): senatus Caelium ab rep. removendum censuit. Hoc decreto eum consul senatu prohibuit,
Caes. B. C. 3, 21, 3:si qui eorum (sc. Druidum) decreto non stetit, sacrificiis interdicunt,
id. B. G. 6, 13, 5; cf. id. ib. §10: vestra responsa atque decreta evertuntur saepe dicendo,
Cic. Mur. 13 fin.; id. Verr. 2, 2, 48:decurionum,
id. Rosc. Am. 9, 25 et saep.:Caesaris,
Vulg. Act. 17, 7.—Esp. leg. t. t., a decision of the emperor as judge, a precedent (cf. rescriptum), Gai. 1, 5; Just. Inst. 2, 15, 4.—Transf., in philos. lang. as a translation of the Gr. dogma, principle, doctrine, precept, Cic. Ac. 2, 9, 27; id. ib. § 29; cf. Sen. Ep. 94, 2 sq. and 95, 9 sq. (quis philoso, phorum) decretis suis paret? Lact. 3, 15, 3. -
2 dē-cernō
dē-cernō crēvī (often decrēram, decrērim, etc.), crētus, ere.—Officially, to decide, determine, pronounce a decision, judge, decree, resolve, vote: inter quos iam decreverat decretumque mutabat, alias, etc.: si caedes facta, īdem (Druides) decernunt, i. e. pass judgment, Cs.: non decrevi solum, sed etiam ut vos decerneretis laboravi: qui ordo decrevit invitus, on compulsion: dierum viginti supplicationem, Cs.: vindicias secundum servitutem, in favor of slavery, i. e. restore the slave to his master, L.: triumphum Africano: praemium servo libertatem, S.: tres legatos: id quod senatus me auctore decrevit: provinciae privatis decernuntur, Cs.: meā diligentiā patefactam esse coniurationem decrevistis: supplicium sumendum decreverat, had voted, S.: senatus Romae decrevit, ut, etc., L.: mea sententia tibi decernit, ut regem reducas, etc.: senatus decrevit, darent operam consules, ut, etc., S.: ita censeo decernendum: acerbissime decernitur, Cs.: in parricidas rei p. decretum esse, S.: libere decernendi potestas, of voting freely, Cs.—In gen., to decide, determine, judge, fix, settle: rem dubiam decrevit vox opportune emissa, L.: utri utris imperent, sine magnā clade, L.: Duo talenta pro re nostrā ego esse decrevi satis, T.: in quo omnia mea posita esse decrevi: mihi decretum est, with acc. and inf, I am fully convinced, Ta.: alqm hostem, to proclaim an enemy: omnibus quae postulaverat decretis, S.: pauci ferocius decernunt, insist on harsher measures, S.—Of battle, to decide by combat, fight out, fight, combat, contend: Samnis Romanusne Italiam regant, decernamus, L.: gladiatorium certamen ferro decernitur: ne armis decernatur: cornibus inter se, V.: acie, L.: classe decreturi, N.: integriore exercitu, N.: lacessere ad decernendum, L. — In gen., to contend, compete, struggle: decernite criminibus, mox ferro decreturi, L.: cursibus et crudo caestu, V.: de salute rei p.: pro meā famā.—To decide, determine, form a purpose, resolve: num quis quicquam decernit invitus?: Rhenum transire decreverat, Cs.: decretumst pati, T.: certum atque decretum est non dare signum, L.: aetatem a rei p. procul habendam, S.: praetoris imperio parendum esse: hic decernit ut miser sit: quā suis opem ferrent, L. -
3 pronuncio
prō-nuntĭo ( prōnunc-), āvi, ātum, 1, v. n. and a., to make publicly known, to publish, proclaim, announce (cf.: edico, promulgo).I.Lit.A.In gen.: palam [p. 1467] de sellā ac tribunali pronuntiat, sese ejus nomen recepturum, Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94:B.cum consules amplius de consilii sententiā pronuntiavissent,
id. Brut. 22, 86:sententiam,
to deliver the verdict, id. Fin. 2, 12, 36:judex ita pronuntiavit,
pronounced the decision, id. Off. 3, 16, 66:re auditā, pronuntiare,
id. Fin. 1, 7, 24:leges,
id. Phil. 1, 10, 24:signum,
Hirt. B. G. 8, 15:proelium in posterum diem,
Liv. 24, 14:iter,
id. 30, 10; Curt. 4, 8, 16; 7, 2, 1:rem in venundando,
to notify at the time of sale, Cic. Off. 3, 16, 66:jusserunt pronuntiare, ut, etc.,
Caes. B. G. 5, 33, 3; cf.:pronuntiare jusserunt, ne quis ab loco discederet,
id. ib. 5, 34:rerum omnium maximus judex, cujus est non argumentari sed pronuntiare verum,
Lact. 3, 1, 11.—Of a public crier:pronuntiare victorum nomina,
Cic. Fam. 5, 12, 8; Suet. Dom. 10.—In partic.1. 2.To sentence (post-class.); with inf.:3.protectores pronuntiati vertere solum in exilio,
Amm. 15, 3, 12; cf.:ad bestias,
Tert. Res. Carn. 16; Dig. 40, 1, 23.—To promise, proclaim, offer as a reward:II.praemia militi,
Liv. 2, 20; 31, 45:pecuniam,
Cic. Clu. 29, 78:tribunis vocatis nummos,
Sen. Ep. 118, 3; Suet. Caes. 19:militibus donativum,
id. Galb. 16:beneficia,
id. Ner. 24:munus populo,
id. Caes. 26:quippe Darius mille talenta interfectori Alexandri daturum pronuntiari jusserat,
Curt. 3, 5, 15.— Absol.:pronuntiasse (sc. nummos),
Cic. Planc. 18, 45.—Transf.A.To speak any thing in public, to recite, rehearse, declaim, deliver, pronounce, etc.:2.versus multos uno spiritu pronuntiare,
Cic. de Or. 1, 61, 261; 1, 19, 88; 2, 19, 79; id. Div. 2, 5, 14; Auct. Her. 4, 56, 69; Quint. 11, 3, 12 sq.; Plin. Ep. 3, 5, 12 et saep.—Esp., to act, perform on the stage:B.intente instanterque,
Plin. Ep. 5, 19, 16:actores pronuntiare dicuntur,
Varr. L. L. 6, § 58 Müll.:Lucceia mima centum annis in scenā pronuntiavit,
Plin. 7, 48, 49, § 158.—To tell, announce, relate, narrate, report:C.cum eam rem scisset et non pronuntiasset,
Cic. Off. 3, 16, 66:mercatores quibus ex regionibus veniant, pronuntiare cogunt,
Caes. B. G. 4, 5, 2:quae gesta sunt pronuntiare,
id. ib. 7, 38:aliquid sincere,
id. ib. 7, 20:alius jam capta castra pronuntiat,
id. ib. 6, 36.—To utter, pronounce (cf.:appello, dico): neque tamen ad particula accentu acuto pronuntiatur,
Gell. 6 (7), 8, 8, §2: Castorem mediă syllabă productă,
Quint. 1, 5, 60; 9, 4, 34:verba corrupte,
Gell. 13, 30, 2.—Hence, prōnuntĭātum ( prōnunc-), i, n. In logic, a proposition, axiom; a translation of the Gr. axiôma, Cic. Tusc. 1, 7, 14; cf. Gell. 16, 8, 8. -
4 pronuntio
prō-nuntĭo ( prōnunc-), āvi, ātum, 1, v. n. and a., to make publicly known, to publish, proclaim, announce (cf.: edico, promulgo).I.Lit.A.In gen.: palam [p. 1467] de sellā ac tribunali pronuntiat, sese ejus nomen recepturum, Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94:B.cum consules amplius de consilii sententiā pronuntiavissent,
id. Brut. 22, 86:sententiam,
to deliver the verdict, id. Fin. 2, 12, 36:judex ita pronuntiavit,
pronounced the decision, id. Off. 3, 16, 66:re auditā, pronuntiare,
id. Fin. 1, 7, 24:leges,
id. Phil. 1, 10, 24:signum,
Hirt. B. G. 8, 15:proelium in posterum diem,
Liv. 24, 14:iter,
id. 30, 10; Curt. 4, 8, 16; 7, 2, 1:rem in venundando,
to notify at the time of sale, Cic. Off. 3, 16, 66:jusserunt pronuntiare, ut, etc.,
Caes. B. G. 5, 33, 3; cf.:pronuntiare jusserunt, ne quis ab loco discederet,
id. ib. 5, 34:rerum omnium maximus judex, cujus est non argumentari sed pronuntiare verum,
Lact. 3, 1, 11.—Of a public crier:pronuntiare victorum nomina,
Cic. Fam. 5, 12, 8; Suet. Dom. 10.—In partic.1. 2.To sentence (post-class.); with inf.:3.protectores pronuntiati vertere solum in exilio,
Amm. 15, 3, 12; cf.:ad bestias,
Tert. Res. Carn. 16; Dig. 40, 1, 23.—To promise, proclaim, offer as a reward:II.praemia militi,
Liv. 2, 20; 31, 45:pecuniam,
Cic. Clu. 29, 78:tribunis vocatis nummos,
Sen. Ep. 118, 3; Suet. Caes. 19:militibus donativum,
id. Galb. 16:beneficia,
id. Ner. 24:munus populo,
id. Caes. 26:quippe Darius mille talenta interfectori Alexandri daturum pronuntiari jusserat,
Curt. 3, 5, 15.— Absol.:pronuntiasse (sc. nummos),
Cic. Planc. 18, 45.—Transf.A.To speak any thing in public, to recite, rehearse, declaim, deliver, pronounce, etc.:2.versus multos uno spiritu pronuntiare,
Cic. de Or. 1, 61, 261; 1, 19, 88; 2, 19, 79; id. Div. 2, 5, 14; Auct. Her. 4, 56, 69; Quint. 11, 3, 12 sq.; Plin. Ep. 3, 5, 12 et saep.—Esp., to act, perform on the stage:B.intente instanterque,
Plin. Ep. 5, 19, 16:actores pronuntiare dicuntur,
Varr. L. L. 6, § 58 Müll.:Lucceia mima centum annis in scenā pronuntiavit,
Plin. 7, 48, 49, § 158.—To tell, announce, relate, narrate, report:C.cum eam rem scisset et non pronuntiasset,
Cic. Off. 3, 16, 66:mercatores quibus ex regionibus veniant, pronuntiare cogunt,
Caes. B. G. 4, 5, 2:quae gesta sunt pronuntiare,
id. ib. 7, 38:aliquid sincere,
id. ib. 7, 20:alius jam capta castra pronuntiat,
id. ib. 6, 36.—To utter, pronounce (cf.:appello, dico): neque tamen ad particula accentu acuto pronuntiatur,
Gell. 6 (7), 8, 8, §2: Castorem mediă syllabă productă,
Quint. 1, 5, 60; 9, 4, 34:verba corrupte,
Gell. 13, 30, 2.—Hence, prōnuntĭātum ( prōnunc-), i, n. In logic, a proposition, axiom; a translation of the Gr. axiôma, Cic. Tusc. 1, 7, 14; cf. Gell. 16, 8, 8. -
5 sententia
sententia ae, f [SENT-], a way of thinking, opinion, judgment, sentiment, thought, notion, purpose, determination, decision, will, desire: de hac re eius sententia, T.: sententiae atque opinionis meae volui esse participes: adhuc in hac sum sententiā, ut, etc.: variis dictis sententiis, quarum pars censebant, etc., Cs.: locos ac sententias huius disputationis tradere, extracts and leading thoughts: si honestatem tueri ac retinere sententia est, if one's purpose be: stat sententia tradere, etc., she is resolved, O.: sic stat sententia, O.: de cognatorum sententiā manu missi, according to the wish: de omnium sententiā pronuntiatum, unanimously: quod quem umquam de suā sententiā facere ausum? on his own responsibility, L.—Prov.: Quot homines, tot sententiae, many men, many minds, T.—Abl. with pron poss. or genit.: errat longe meā quidem sententiā, in my judgment, T.— With ex: Istuc tibi ex sententiā tuā obtigisse laetor, to your satisfaction, T.: ex meā sententiā rem p. gessimus, as I wished: evenisse ex sententiā? satisfactorily, T.: ex sententiā navigasse, prosperously.—Esp., in taking an oath: (maiores) iurare ex sui animi sententiā quemque voluerunt, to the best of his knowledge and belief, i. e. conscientiously: ex mei animi sententiā, inquit, ut non deseram, etc., without mental reservation, L.: Ex tui animi sententiā tu uxorem habes? Non hercule, inquit, ex mei animi sententiā, in all sincerity...? no, not to suit me.—An official determination, decision, sentence, judgment, vote: quos priores sententiam rogabat: factum est senatūs consultum in meam sententiam: decerni cunctis sententiis, unanimously: victos paucis sententiis, by a small majority, L.: meae partes exquirendae magis sententiae quam dandae sunt, i. e. my office is to put the question rather than to vote, L.: in eam sententiam ire, to support the resolution, L.: omnibus sententiis absolvi (in a conference of judges): sententiam dicere, pronounce judgment. —Sense, meaning, intent, signification, idea, notion: oratione quam sententiā lenior, in language than in meaning: quod dicitur habet hanc, ut opinor, sententiam: cuius praecepti tanta vis, tanta sententia est, ut, etc., such depth of meaning.—A thought expressed, sentence, period: dum de singulis sententiis breviter disputo: Est brevitate opus, ut currat sententia, etc., H.— An aphorism, apophthegm, maxim, axiom, saying: selectae brevesque sententiae: sapientibus sententiis ornata oratio.* * *opinion, feeling, way of thinking; thought, meaning, sentence/period; purpose -
6 jure
1.jūs, jūris, n. [kindred to Sanscr. yūsh, the same; cf. Gr. zômos], broth, soup, sauce (class.):II.cum una multa jura confundit cocus,
Plaut. Most. 1, 3, 120:quo pacto ex jure hesterno panem atrum vorent,
Ter. Eun. 5, 4, 17:in jus vocat pisces cocus,
Varr. R. R. 3, 9:negavit, se jure illo nigro delectatum,
Cic. Tusc. 5, 34, 98:in ea cena cocus meus praeter jus fervens nihil potuit imitari,
id. Fam. 9, 20, 2:tepidum,
Hor. S. 1, 3, 81:male conditum,
id. ib. 2, 8, 69.—In a sarcastic lusus verbb.: Verrinum, hog-broth, or the justice of Verres, Cic. Verr. 2, 1, 46, § 121.—Transf., juice, mixture:2.addita creta in jus idem,
the juice of the purple-fish, Plin. 35, 6, 26, § 44.jūs, jūris ( gen. plur. jurum for jurium, Plaut. Ep. 3, 4, 86; Cato ap. Charis. p. 72 and 109 P.:I.juribus,
Dig. 13, 5, 3, § 1; Charis. p. 19: jure, arch. dat., Liv. 42, 28, 6; Corp. Ins. Lat. 198, 31), n. [kindred with Sanscr. yu, to join; cf. zeugnumi, jungo, qs. the binding, obliging; cf. lex from ligo], right, law, justice.Lit. (class.; in plur. very rare, except in nom. and acc.), that which is binding or obligatory; that which is binding by its nature, right, justice, duty:II.juris praecepta sunt haec, honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere,
Just. Inst. 1, 1, 3: jus naturale est quod natura omnia animalia docuit...videmus etenim cetera quoque animalia istius juris perita censeri, Dig. 1, 1, 1, § 3; Just. Inst. 1, 2 prooem.: omnes boni ipsam aequitatem et jus ipsum amant;per se jus est appetendum,
Cic. Leg. 1, 18, 48: Gy. Amabo, hicine istuc decet? Le. Jusque fasque est, Plaut. As. 1, 1, 20:jus hic orat,
id. Trin. 5, 2, 37; id. Ps. 1, 5, 123:omnium legum atque jurium fictor, conditor cluet,
id. Ep. 3, 4, 90:jus hominum situm est in generis humani societate,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:tenere,
id. Caecin. 11:obtinere,
to maintain, id. Quint. 9:de jure alicui respondere,
to lay down the law, id. de Or. 2, 33, 142:respondere,
id. Leg. 1, 4, 12: dicere, to pronounce judgment, give a judicial decision, as, e. g. the prætor:a Volcatio, qui Romae jus dicit,
id. Fam. 13, 14; Verg. A. 7, 246; cf.:jura dare,
id. ib. 1, 507:praetor quoque jus reddere dicitur, etiam cum inique decernit,
Dig. 1, 1, 11: quid dubitas dare mihi argentum? S. Jus petis, fateor, you ask what is right, reasonable, Plaut. Ps. 5, 2, 16:jus publicum,
common right, Ter. Phorm. 2, 3, 65:jura communia,
equal rights, Cic. Div. 1, 5:divina ac humana,
id. Off. 1, 26:belli,
id. Div. 2, 77:gentium,
the law of nations, id. Off. 3, 5:quod naturalis ratio inter omnes homines constituit, id apud omnes populos peraeque custoditur, vocaturque jus gentium,
Gai. Inst. 1, 1:civile,
the civil law, Cic. Verr. 2, 1, 42, § 109: quod quisque populus ipse sibi jus constituit, id ipsius proprium est vocaturque jus civile, Gai Inst. 1, 1:pontificium,
Cic. Dom. 13, 34:praediatorium,
id. Balb. 20:conjugialia,
Ov. M. 6, 536:jus est, apponi pernam frigidam,
Plaut. Pers. 1, 3, 26:jus fasque est,
human and divine right, id. Cist. 1, 1, 22:juris nodos solvere,
Juv. 8, 50.— Abl.: jūrĕ, adverb., with justice, justly:jure in eum animadverteretur,
Cic. Verr. 2, 5, 8, § 19:jure ac merito,
id. ib. 2, 5, 67, § 172; id. Cat. 3, 6, 14; Juv. 2, 34:et jure fortasse,
id. Tusc. 3, 12, 26:et fortasse suo jure,
id. Fin. 5, 2, 4:te ipse, jure optimo, merito incuses licet,
with perfect justice, Plaut. Most. 3, 2, 24:optimo jure,
Cic. Off. 1, 31, 111; cf.: pleno jure, Gai Inst. 1, 5, 14:justo jure,
Liv. 21, 3, 4; cf.opp. to injuria: non quaero, jure an injuria sint inimici,
Cic. Verr. 2, 2, 61, § 150: summum jus, the extremity or utmost rigor of the law:non agam summo jure tecum,
id. ib. 2, 5, 2, §4: ex quo illud, Summum jus, summa injuria, factum est jam tritum sermone proverbium,
id. Off. 1, 10, 33;so opp. (aequum et bonum habere quod defendant), si contra verbis et litteris, et, ut dici solet, summo jure contenditur,
id. Caecin. 23, 65.Transf.A.A place where justice is administered, a court of justice:B.in jus ambula,
come before a magistrate, Plaut. Rud. 3, 6, 22; Ter. Phorm. 5, 7, 43:in jus ire,
Nep. Att. 6, 4:cum ad praetorem in jus adissemus,
Cic. Verr. 2, 4, 65, § 147:in jus acres procurrunt,
Hor. S. 1, 7, 20:aliquem in jus vocare,
Cic. Verr. 2, 2, 76, § 187; Hor. S. 2, 5, 29:aliquem in jus rapere,
id. ib. 1, 9, 77;2, 3, 72: trahere,
Juv. 10, 87.—Justice, justness of a thing:C.absolverunt, admiratione magis virtutis, quam jure causae,
Liv. 1, 26.—Legal right, power, authority, permission:cum plebe agendi,
Cic. Leg. 2, 12, 31:materiae caedendae,
Liv. 5, 55.—Of particular rights: jus eundi, a right of way, Gai Inst. 2, 31:jus agendi, aquamve ducendi,
id. ib.:altius tollendi vel prospiciendi,
id. ib. 4, 3: jus civitatis, the right to obtain the privileges of citizenship (cf. civitas;v. Krebs, Antibarb. p. 640),
Cic. Arch. 5, 11; id. Caecin. 34, 98; 35, 102; id. Verr. 2, 4, 11,§ 26:jus capiendi,
Juv. 1, 56:testandi,
id. 16, 51; cf. 6, 217: jus trium liberorum, Sen. ap. Lact. 1, 16, 10:patrium,
the power of life and death over their children, Liv. 1, 26:homines recipere in jus dicionemque,
id. 21, 61:sub jus judiciumque regis venire,
id. 39, 24:(homo) sui juris,
his own master, independent, Cic. Verr. 2, 1, 7, § 18:jus ad mulieres,
over the women, Plaut. Cas. 2, 2, 22:ut eodem jure essent, quo fuissent,
Cic. Verr. 2, 3, 6, § 13; cf.:melius, quod nil animis in corpora juris natura indulget,
Juv. 2, 139.— The legal forms of the old jurists:jus Flavianum,
Dig. 1, 2, 2, § 7. -
7 jus
1.jūs, jūris, n. [kindred to Sanscr. yūsh, the same; cf. Gr. zômos], broth, soup, sauce (class.):II.cum una multa jura confundit cocus,
Plaut. Most. 1, 3, 120:quo pacto ex jure hesterno panem atrum vorent,
Ter. Eun. 5, 4, 17:in jus vocat pisces cocus,
Varr. R. R. 3, 9:negavit, se jure illo nigro delectatum,
Cic. Tusc. 5, 34, 98:in ea cena cocus meus praeter jus fervens nihil potuit imitari,
id. Fam. 9, 20, 2:tepidum,
Hor. S. 1, 3, 81:male conditum,
id. ib. 2, 8, 69.—In a sarcastic lusus verbb.: Verrinum, hog-broth, or the justice of Verres, Cic. Verr. 2, 1, 46, § 121.—Transf., juice, mixture:2.addita creta in jus idem,
the juice of the purple-fish, Plin. 35, 6, 26, § 44.jūs, jūris ( gen. plur. jurum for jurium, Plaut. Ep. 3, 4, 86; Cato ap. Charis. p. 72 and 109 P.:I.juribus,
Dig. 13, 5, 3, § 1; Charis. p. 19: jure, arch. dat., Liv. 42, 28, 6; Corp. Ins. Lat. 198, 31), n. [kindred with Sanscr. yu, to join; cf. zeugnumi, jungo, qs. the binding, obliging; cf. lex from ligo], right, law, justice.Lit. (class.; in plur. very rare, except in nom. and acc.), that which is binding or obligatory; that which is binding by its nature, right, justice, duty:II.juris praecepta sunt haec, honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere,
Just. Inst. 1, 1, 3: jus naturale est quod natura omnia animalia docuit...videmus etenim cetera quoque animalia istius juris perita censeri, Dig. 1, 1, 1, § 3; Just. Inst. 1, 2 prooem.: omnes boni ipsam aequitatem et jus ipsum amant;per se jus est appetendum,
Cic. Leg. 1, 18, 48: Gy. Amabo, hicine istuc decet? Le. Jusque fasque est, Plaut. As. 1, 1, 20:jus hic orat,
id. Trin. 5, 2, 37; id. Ps. 1, 5, 123:omnium legum atque jurium fictor, conditor cluet,
id. Ep. 3, 4, 90:jus hominum situm est in generis humani societate,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:tenere,
id. Caecin. 11:obtinere,
to maintain, id. Quint. 9:de jure alicui respondere,
to lay down the law, id. de Or. 2, 33, 142:respondere,
id. Leg. 1, 4, 12: dicere, to pronounce judgment, give a judicial decision, as, e. g. the prætor:a Volcatio, qui Romae jus dicit,
id. Fam. 13, 14; Verg. A. 7, 246; cf.:jura dare,
id. ib. 1, 507:praetor quoque jus reddere dicitur, etiam cum inique decernit,
Dig. 1, 1, 11: quid dubitas dare mihi argentum? S. Jus petis, fateor, you ask what is right, reasonable, Plaut. Ps. 5, 2, 16:jus publicum,
common right, Ter. Phorm. 2, 3, 65:jura communia,
equal rights, Cic. Div. 1, 5:divina ac humana,
id. Off. 1, 26:belli,
id. Div. 2, 77:gentium,
the law of nations, id. Off. 3, 5:quod naturalis ratio inter omnes homines constituit, id apud omnes populos peraeque custoditur, vocaturque jus gentium,
Gai. Inst. 1, 1:civile,
the civil law, Cic. Verr. 2, 1, 42, § 109: quod quisque populus ipse sibi jus constituit, id ipsius proprium est vocaturque jus civile, Gai Inst. 1, 1:pontificium,
Cic. Dom. 13, 34:praediatorium,
id. Balb. 20:conjugialia,
Ov. M. 6, 536:jus est, apponi pernam frigidam,
Plaut. Pers. 1, 3, 26:jus fasque est,
human and divine right, id. Cist. 1, 1, 22:juris nodos solvere,
Juv. 8, 50.— Abl.: jūrĕ, adverb., with justice, justly:jure in eum animadverteretur,
Cic. Verr. 2, 5, 8, § 19:jure ac merito,
id. ib. 2, 5, 67, § 172; id. Cat. 3, 6, 14; Juv. 2, 34:et jure fortasse,
id. Tusc. 3, 12, 26:et fortasse suo jure,
id. Fin. 5, 2, 4:te ipse, jure optimo, merito incuses licet,
with perfect justice, Plaut. Most. 3, 2, 24:optimo jure,
Cic. Off. 1, 31, 111; cf.: pleno jure, Gai Inst. 1, 5, 14:justo jure,
Liv. 21, 3, 4; cf.opp. to injuria: non quaero, jure an injuria sint inimici,
Cic. Verr. 2, 2, 61, § 150: summum jus, the extremity or utmost rigor of the law:non agam summo jure tecum,
id. ib. 2, 5, 2, §4: ex quo illud, Summum jus, summa injuria, factum est jam tritum sermone proverbium,
id. Off. 1, 10, 33;so opp. (aequum et bonum habere quod defendant), si contra verbis et litteris, et, ut dici solet, summo jure contenditur,
id. Caecin. 23, 65.Transf.A.A place where justice is administered, a court of justice:B.in jus ambula,
come before a magistrate, Plaut. Rud. 3, 6, 22; Ter. Phorm. 5, 7, 43:in jus ire,
Nep. Att. 6, 4:cum ad praetorem in jus adissemus,
Cic. Verr. 2, 4, 65, § 147:in jus acres procurrunt,
Hor. S. 1, 7, 20:aliquem in jus vocare,
Cic. Verr. 2, 2, 76, § 187; Hor. S. 2, 5, 29:aliquem in jus rapere,
id. ib. 1, 9, 77;2, 3, 72: trahere,
Juv. 10, 87.—Justice, justness of a thing:C.absolverunt, admiratione magis virtutis, quam jure causae,
Liv. 1, 26.—Legal right, power, authority, permission:cum plebe agendi,
Cic. Leg. 2, 12, 31:materiae caedendae,
Liv. 5, 55.—Of particular rights: jus eundi, a right of way, Gai Inst. 2, 31:jus agendi, aquamve ducendi,
id. ib.:altius tollendi vel prospiciendi,
id. ib. 4, 3: jus civitatis, the right to obtain the privileges of citizenship (cf. civitas;v. Krebs, Antibarb. p. 640),
Cic. Arch. 5, 11; id. Caecin. 34, 98; 35, 102; id. Verr. 2, 4, 11,§ 26:jus capiendi,
Juv. 1, 56:testandi,
id. 16, 51; cf. 6, 217: jus trium liberorum, Sen. ap. Lact. 1, 16, 10:patrium,
the power of life and death over their children, Liv. 1, 26:homines recipere in jus dicionemque,
id. 21, 61:sub jus judiciumque regis venire,
id. 39, 24:(homo) sui juris,
his own master, independent, Cic. Verr. 2, 1, 7, § 18:jus ad mulieres,
over the women, Plaut. Cas. 2, 2, 22:ut eodem jure essent, quo fuissent,
Cic. Verr. 2, 3, 6, § 13; cf.:melius, quod nil animis in corpora juris natura indulget,
Juv. 2, 139.— The legal forms of the old jurists:jus Flavianum,
Dig. 1, 2, 2, § 7.
См. также в других словарях:
pronounce — ► VERB 1) make the sound of (a word or part of a word). 2) declare or announce. 3) (pronounce on) pass judgement or make a decision on. DERIVATIVES pronounceable adjective pronouncement noun pronouncer noun … English terms dictionary
pronounce */*/ — UK [prəˈnaʊns] / US verb Word forms pronounce : present tense I/you/we/they pronounce he/she/it pronounces present participle pronouncing past tense pronounced past participle pronounced 1) [transitive] to say the sounds of letters or words I… … English dictionary
pronounce — pro|nounce [ prə nauns ] verb transitive ** 1. ) to say the sounds of letters or words: I find some Japanese words very difficult to pronounce. Busy is pronounced to rhyme with dizzy. Did I pronounce your name correctly? 2. ) FORMAL to formally… … Usage of the words and phrases in modern English
pronounce — pronounceable, adj. pronounceableness, n. pronouncer, n. /preuh nowns /, v., pronounced, pronouncing. v.t. 1. to enunciate or articulate (sounds, words, sentences, etc.). 2. to utter or sound in a particular manner in speaking: He pronounces his… … Universalium
pronounce — verb 1 make the sound of a word/letter ADVERB ▪ clearly, distinctly ▪ correctly, properly VERB + PRONOUNCE ▪ can, know how to … Collocations dictionary
pronounce*/ — [prəˈnaʊns] verb [T] 1) to say the sounds of words I find some Japanese words very difficult to pronounce.[/ex] Did I pronounce your name correctly?[/ex] 2) formal to state an official opinion or decision The court pronounced her innocent of all… … Dictionary for writing and speaking English
pronounce — [c]/prəˈnaʊns / (say pruh nowns) verb (pronounced, pronouncing) –verb (t) 1. to enunciate or articulate (words, etc.): *the nation s best known strip of sand, Ulmer notes that on prime time TV Bondi (pronounced Bond eye) is a sort of sports… …
pronounce on something — proˈnounce on/upon sth derived (formal) to state your opinion on sth, or give a decision about sth • He feels able to pronounce on all kinds of subjects. • The minister will pronounce on further security measures later today. Main entry: ↑ … Useful english dictionary
pronounce upon something — proˈnounce on/upon sth derived (formal) to state your opinion on sth, or give a decision about sth • He feels able to pronounce on all kinds of subjects. • The minister will pronounce on further security measures later today. Main entry: ↑ … Useful english dictionary
pronounce on — pass judgement or make a decision on. → pronounce … English new terms dictionary
pronounce — [prə naʊns] verb 1》 make the sound of (a word or part of a word). 2》 declare or announce. ↘(pronounce on) pass judgement or make a decision on. Derivatives pronounceability noun pronounceable adjective pronouncer noun … English new terms dictionary